Η Γευσιγνωσία [μέρος 2ον ] Oι απόψεις των προγόνων μας για την διατροφή, του Όμηρου Ερμείδη - Tasting [part 2] The views of our ancestors on nutrition, by Homer Ermeidis = Degustazione [parte 2]

[συμπόσιο εξ αγγείου ευρισκομένου εις το μουσείον του Λούβρου]

Ο υγιεινός τρόπος διατροφής - δίνει δύναμη που δεν φαντάζεστε

Η Γευσηγνωσία (μέρος 2ον)

Η τελετουργία του φαγητού.

  Η ώρα του φαγητού είναι μια ώρα ιερή με σεβασμό προς τον τιμώμενο Θεό που ήταν κυρίως ο Ξένιος Δίας ή ο Απόλλωνας.

Η οικογένεια με ή χωρίς καλεσμένους ακολουθούσε ένα τελετουργικό στο χώρο όπου θα έτρωγαν. Πρώτα από όλα ο χώρος αυτός ήταν πάντα καθαρός με ανάκλιντρα, δοχεία με καθαρό νερό, λουλούδια και ήταν δίπλα στο χώρο όπου είχαν την άσβεστο φλόγα – κάτι σαν το σημερινό καντήλι.

   Πρώτα έκαναν σπονδές στον τιμώμενο Θεό, κάτι σαν τη σημερινή προσευχή και καλωσόρισμα των παρευρισκομένων. Μετά κάθονταν στα ανάκλιντρα τα οποία ήταν σε τέτοια θέση ώστε όλοι να βλέπουν ο ένας τον άλλο. Ακολούθως έπλεναν τα χέρια τους με το νερό που υπήρχε στα δοχεία για αυτόν τον σκοπό. Κατόπιν έπαιρναν ένα άλλο πήλινο δοχείο ή άλλως σκύφο ή κώδωνα, το κοινώς ξυλοπότηρο ή κανάτα και το ασημένιο ή το αργυρό. Τα δοχεία αυτά προορίζονταν για αν ήταν δώρο αν ήταν τραπέζι γάμου ή πλουσίου. Στην αρχή προσέφεραν κρασί με νερό [σε αναλογία 1 κρασί – 3 νερό ] για να είναι νηφάλιοι οι προσκεκλημένοι και αφού άδειαζαν τα δοχεία τους μετά τους έδιναν δύο πιατέλες. Μια χάλκινη κυρίως με ψωμί σε ίσο μέγεθος με αυτή, και μία άλλη με δημητριακά, τυριά [ με καλύτερα αυτό της Σικελίας και της Βοιωτίας], όρνιθες ή πάπιες ή φάσσες ή χήνες και άλλες φορές λαγούς, περιστέρια, τρυγόνια, πέρδικες ή οποιοδήποτε άλλο πτηνό ή παρόμοια φαγητά. Στην συνέχεια τους πρόσφεραν  πιάτα στολισμένα όπου έβαζαν ότι τους άρεσε από τις πιατέλες.

  Ένα από τα κύρια μελήματα του «σπιτονοικοκύρη» ήταν το κρασί και το ψωμί κυρίως από κριθάλευρο, καθώς επίσης τα τυριά, τα λαχανικά, τα αυγά και όλα τα συνοδευτικά των κρεάτων, όπως ξερά σύκα και γλυκίσματα.

  Την ώρα του φαγητού, μπορεί να παρείχαν στους τρώγοντες μουσική ή χορό, οι αυλητρίδες, οι μουσικοί και οι συμβακίστριες [οι οποίες έπαιζαν ένα όργανο μουσικό που συνόδευε τις γυναικείες φωνές]. Επίσης μπορεί να συμμετείχαν οι ιθύφαλλοι και οι σκιροπαίκτες. Οι μεν πρώτοι ήταν τμήμα χορού των κωμωδιών και των σατυρικών δραμάτων, όπου έψαλλαν άσματα για την ίδρυση του φαλλού, οι δε δεύτεροι ήταν είδος γελωτοποιών. 

  Από τα φαγητά αυτά έτρωγαν και οι δούλοι και αφού χόρταιναν όλοι μετά έπλεναν τα χέρια τους άλλοτε με νερό που το έφερναν οι δούλοι ή σε άλλα μέρη με ψωμί που το έπαιρναν μαζί τους όταν έφευγαν, αφού πρώτα έκαναν σπονδές στους Θεούς.

  Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί πως αν προσέφεραν θυσίες στους Θεούς, τότε έτρωγαν όλοι μαζί με τους δούλους τους, αλλά και με τα μικρά τους παιδιά.

   Στον Όμηρο αναφέρεται ότι και οι Θεοί έχουν τις προτιμήσεις στις γεύσεις τους οι οποίες είναι απλές και ωραίες. Η ωραιότερη τροφή τους είναι το νέκταρ και η αμβροσία. Οι δε ήρωες φροντίζουν μόνοι τους την παρασκευή του φαγητού τους.

  Ο Χρύσιππος μας λέει ότι ήρωες έκαναν αυτή την δουλειά μόνοι τους και ήταν περήφανοι γι’ αυτό, επειδή ήθελαν να έχουν μόνοι τους την φροντίδα της προσωπικής τους γεύσης και τους άρεσε επίσης να δεικνύουν την δεξιότητά τους στη γεύση.

  Ο Οδυσσέας έλεγε ότι μπορούσε ν’ ανάψει φωτιά, να κόψει το κρέας και να προσφέρει φαγητό όπως κανένας άλλος. Στην Ιλιάδα δεν πλένουν τα χέρια τους πριν φάνε εν αντιθέσει στην Οδύσσεια τα πλένουν πριν το φαΐ τους. Ο Όμηρος λέγει πως το φαγητό είναι μια ιεροτελεστία, γι’ αυτό μας διδάσκει ποιους πρέπει να καλέσουμε, λέγοντας ότι πρέπει αυτοί να είναι από τους αρίστους και εντίμους. Όπως επίσης μας διδάσκει ποίους δεν πρέπει να καλούμε, αλλά ότι πρέπει να έρχονται μόνοι τους, δείχνοντας πως η παρουσία τους είναι αναγκαία. Γιατί, ούτε τον γονέα του, ούτε τον αδερφό του, ούτε τη γυναίκα του, πρέπει κάποιος να καλέσει, γιατί αυτοί είναι ισότιμοι και είναι ψυχρό να τους καλέσει. Αυτοί όταν μάθουν για το συμπόσιο, πρέπει μόνοι τους να πάνε.

  Στον Όμηρο, οι ήρωες τρώνε καθιστοί στα συμπόσια και όχι ξαπλωμένοι. Δεν έπαιρναν μαζί τους ό,τι περίσσευε από τον δείπνο, αλλά αφού χόρταιναν, άφηναν τα υπόλοιπα, τα οποία η υπεύθυνη τα έπαιρνε και τα κρατούσε για να δώσει σε κάποιο ξένο, που θα τύχαινε να έρθει.

  Κάθε περιοχή είχε τις συνήθειές της. Το φαγητό τους προερχόταν από την περιοχή τους, δηλαδή από το τι φύεται μέχρι το τι έχει από κυνήγι ή ψάρεμα λίμνη, ποταμός, ή θάλασσα και αυτό φαίνεται  χαρακτηριστικά από τις περιγραφές πολλών αρχαίων περιηγητών λαογράφων. Ο Θεόπεμπτος στο βιβλίο του «Φιλιππικά» λέγει ότι οι Αρκάδες ετοιμάζουν κοινό τραπέζι για κυρίους και δούλους και προσέφεραν τα ίδια εδέσματα σε όλους. Ο Κλείταρχος στο βιβλίο του «Ιστορία» μας πληροφορεί ότι οι Θηβαίοι ήταν λαίμαργοι και είχαν στα δείπνα τους αυγά, μικρά ψάρια βραστά, σαρδέλες λουκάνικα, χοιρομέρια και όσπρια. Τα ψάρια τους ήταν από την λίμνη της Κωπαΐδος, όπου είχε και τα καλύτερα χέλια. Ο Ερμείας στο βιβλίο του «Γρύνειος Απόλλωνας» μας λέγει ότι οι Ναυκρατίτες σερβίρουν στις μεγάλες γιορτές ψωμί, χοιρινό κρέας, λαχανικά, δύο αυγά και φρέσκο τυρί μαζί με ξερά σύκα και γλυκίσματα. Ο Εκαταίος ο Μιλήσιος περιγράφει έναν αρκαδικό δείπνο στο βιβλίο του «Γενεαλογιών», λέγοντας  ότι το αποτελούνταν από χοιρινό κρέας και κριθαρένιο ψωμί. Ο Αρμόδιος ο Λεμπρεάτης στο έργο του «Περί εθίμων της Φιγαλείας», αναφέρει ότι ο δείπνος περιελάμβανε τυρί, κριθαρένιο ψωμί, τοποθετημένο όπως το όριζε το έθιμο, σε κάνιστρα από χαλκό. Ο Θεόπεμπτος στα «Φιλιππικά» λέγει, ότι η πολυφαγία και η κρεατοφαγία μειώνουν την δύναμη της λογικής και κάνουν νωθρή την ψυχή.

   Τα γεύματα είναι τέσσερα κατά τον Φιλήμωνα,

α] το ακράτισμα είναι το πρωινό,

β] το άριστον είναι το γεύμα,

γ] το εσπέρισμα είναι απογευματινό και

δ] το δείπνο είναι ο δείπνος.

   Ο Όμηρος μια φορά αναφέρει την λέξη άριστον στην Οδύσσεια και μία στην Ιλιάδα. Εννοεί με την λέξη αυτή το πρωινό, το οποίο εμείς το ονομάζουμε ακράτισμα.

 Αναφέρει τέσσερα γεύματα. Το τέταρτο είναι το δειλινό, που είναι μεταξύ αρίστου και δείπνου. 

Οι αρχαίοι πρόγονοί μας άφησαν και κάποιες συμβουλές για το φαγητό όπως :

Το νερό είναι το καλύτερο απ’ όλα όσα πίνουμε : Πίνδαρος.

Όσοι πίνουν μόνο νερό, είναι εφευρετικοί : Εύβουλος.

Τα καλύτερα νερά είναι αυτά που ρέουν από υψηλούς τόπους : Ιπποκράτης, στο βιβλίο του « Περί Τόπων». 

Οι ελιές στην άλμη ανοίγουν την όρεξη μας :Ηρακλείδης ο Ταραντίνος.

Όταν έχει τσουκνίδες το φαγητό, να μην τρως ελιές : Χρύσιππος στο έργο του «Περί καλού».

Δύο πράγματα μας χρειάζονται, για φαγητό οι καρποί της Δήμητρος και για ποτό το νερό, αυτά είναι η φυσική μας  τροφή : Ευριπίδης.

Στις ελιές που κολυμπούν στην άλμη βάζουμε μάραθο : Έρμιππος.

Για να ζήσει κάποιος υγιεινά πρέπει να τρώει μέλι και να αλείφεται με λάδι  : Δημόκριτος

Το ασπράδι του αυγού είναι το γάλα της όρνιθας : Αναξαγόρας, στο σύγγραμμα του «Περί φύσεως».

Όποιος τρώει συχνά γίνεται νωθρός, όμως όποιος πίνει κάπου -  κάπου λίγο κρασί πάντα θα τα έχει τετρακόσια : Βακχυλίδης.

Τι έτρωγαν οι αρχαίοι πρόγονοί μας

  Ο Αθηναίος, ο συγγραφέας των Δειπνοσοφιστών, που έζησε τον 3ο μ.Χ. αιώνα, περιγράφει ένα δείπνο που έδωσε ο εύπορος Κάρανος επ' ευκαιρία των γάμων του.
  Στην αρχή, λέει, προσφέρθηκε σε κάθε συνδαιτυμόνα από ένα ασημένιο ποτήρι και ένα χρυσό διάδημα. Μετά, άρχισαν να έρχονται οι ασημένιοι και χάλκινοι δίσκοι με τα εδέσματα: Κοτόπουλα, πάπιες και χήνες ψητές, κατσικάκια, λαγοί, περιστέρια, τρυγόνια και πέρδικες.
  Ακολούθησε ένα διάλειμμα για να παίξουν οι μουσικοί και οι αυλητρίδες. Δεύτερο μέρος με ψητό γουρουνόπουλο ξαπλωμένο ανάσκελα πάνω σε ασημένιο δίσκο. Την κοιλιά του την είχαν γεμίσει με ψητές τσίχλες και συκοφάγους, στρείδια και χτένια σκεπασμένα με κρόκους αυγών...
  Γνωρίζουμε σήμερα ότι οι αρχαίοι μας πρόγονοι, ειδικότερα οι Μακεδόνες και οι Θεσσαλοί έτρωγαν καλά! Οι Μυκηναίοι, από τον 15ο και 14ο αιώνα π.Χ., είχαν ως βασική τους τροφή τα δημητριακά και χρησιμοποιούσαν τις λέξεις «σίτος» και «κριθή». Επίσης, έτρωγαν πολλά σύκα, μέλι και τυριά.
  Οι αρχαίοι Έλληνες ήτο οι πρώτοι που κατέγραψαν τρόπους παρασκευής φαγητών, από τον 5ο αιώνα π.Χ. Από τα κείμενα που έχουν διασωθεί ως τις μέρες μας, γνωρίζουμε ότι οι αρχαίοι μας δημιούργησαν το πρώτο γαστρονομικό αρχείο του κόσμου. Και, μάλιστα, είχαν ακόμα και γλυκόξινες γεύσεις, τις οποίες αγνοούσαμε μέχρι που μας ήρθαν σήμερα από την μακρινή Κίνα!
   Μπορεί οι αρχαίοι να μην ήξεραν το ρύζι, τη ζάχαρη, το καλαμπόκι, την πατάτα, τη ντομάτα και το λεμόνι, αλλά χρησιμοποιούσαν μια μεγάλη ποικιλία από καρυκεύματα για το κυνήγι, πολλά κρεμμύδια, αγουρέλαιο αρωματισμένο με μέντα ή θυμάρι, έφτιαχναν γλυκίσματα από ψιλοκοσκινισμένο αλεύρι και μελωμένο κρασί!
  Ο Θεόφραστος αναφέρει 5 ποικιλίες ραπανιών, διευκρινίζοντας ότι εκείνο της Βοιωτίας ήταν το πιο γλυκό. Ξέρουμε ότι οι αρχαίοι έτρωγαν τα ραπανάκια μαζί με το ψωμί για πρωινό!
  Από τον Πλάτωνα, τον Ησίοδο, τον Πλούταρχο και άλλους συγγραφείς, έχουμε αρκετές περιγραφές για τα δείπνα των αρχαίων.
  Η αρχαία ελληνική διατροφή, αποτελεί σήμερα τη βάση πάνω στην οποία «οργανώνεται» κάθε υγιεινή δίαιτα στις περισσότερες περιοχές του κόσμου.

  Οι Αρχαίοι με την ανατολή του ήλιου ξεκινούσαν τις καθημερινές τους ασχολίες. Πριν ξεκινήσουν για τις δουλειές τους έτρωγαν κάτι λιτό.

   Αυτό το πρώτο γεύμα λεγόταν ακράτισμα, ήτο ψωμί βουτηγμένο σε λίγο ανέρωτο κρασί.

  Προς το μεσημέρι ή το απόγευμα έπαιρναν ένα απλό και γρήγορο γεύμα, το άριστον.

  Πριν από το βραδινό γεύμα έτρωγαν κάτι στα γρήγορα, το εσπέρισμα.

  Το κανονικό γεύμα, που ήταν πολυτελές, το έπαιρναν στο τέλος της ημέρας και λεγόταν δείπνο. Έτρωγαν κανονικά μόνο τα βράδια, γιατί σχεδόν καθημερινά είχαν καλεσμένους.

 Άρθρο του συγγραφέως Ομήρου Ερμείδη εις το περιοδικό ΑΝΕΞΗΓΗΤΟ – Μαΐου 2005 

Εμπεριέχεται επίσης εις το ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΣΕΛΗΝΗΣ από το 1998 έως το 2010  

Τέλος β μέρους

https://ygeiaerwtaspsyxikhygeia.blogspot.com/ -  Επιτρέπεται η αναδημοσίευση του περιεχομένου της ιστοσελίδας εφόσον αναφέρεται ευκρινώς η πηγή του και υπάρχει ενεργός σύνδεσμος (link). Νόμος 2121/1993 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα.

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ

Ορισμένα αναρτώμενα από το διαδίκτυο κείμενα ή εικόνες (με σχετική σημείωση της πηγής), θεωρούμε ότι είναι δημόσια. Αν υπάρχουν δικαιώματα συγγραφέων, παρακαλούμε ενημερώστε μας για να τα αφαιρέσουμε. Επίσης σημειώνεται ότι οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου. Για τα άρθρα που δημοσιεύονται εδώ, ουδεμία ευθύνη εκ του νόμου φέρουμε καθώς απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των συντακτών τους και δεν δεσμεύουν καθ’ οιονδήποτε τρόπο το ιστολόγιο.