Τρίτη 31 Οκτωβρίου 2017

Αφιέρωμα στην μελισσοθεραπεία (μέρος 1ον ) - Sacrifizio nell'apicoltura (parte 1)



Αφιέρωμα στην μελισσοθεραπεία (μέρος 1ον )
Περί μέλισσας…

«Αν οι μέλισσες εξαφανιζόντουσαν, η ανθρωπότητα δεν θα είχε περισσότερα από 4 χρόνια ζωής», Albert Einstein.
Η μέλισσα είναι υπεύθυνη για το μεγαλύτερο μέρος της επικονίασης των φυτών (μια κυψέλη μελισσών μπορεί να επικονιάσει 120.000.000 άνθη την ημέρα!) και χωρίς αυτήν, το φυτικό βασίλειο δε θα μπορούσε να «ζευγαρώσει» και να μας δώσει τους καρπούς του.
Χωρίς την τροφή από το φυτικό βασίλειο, η διατροφική αλυσίδα απλά θα διαλυόταν…
Ας τα πάρουμε όμως από την αρχή: Η φύση δημιούργησε τη μέλισσα περίπου ταυτόχρονα με τα πρώτα άνθη. Το παλιότερο απολίθωμα που έχουμε βρει είναι 100.000.000 ετών και η μέλισσα της εποχής εκείνης είχε τα ίδια μορφολογικά χαρακτηριστικά με τη σημερινή, αλλά σε μέγεθος κουνουπιού (ανάλογο ήταν και το μέγεθος των λουλουδιών εκείνης της εποχής φυσικά).
Ας ρίξουμε μια πιο κοντινή ματιά σε αυτό το ιδιαίτερο έντομο. Το πρώτο ενδιαφέρον χαρακτηριστικό του είναι η κοινωνική του οργάνωση. Δημιουργεί μια «κοινωνία» που πολλοί χαρακτηρίζουν «υπερ-οργανισμό». Έχει μια και μοναδική βασίλισσα – μάνα, που στην κυριολεξία έχει γεννήσει όλους τους υπόλοιπους κατοίκους της κυψέλης (οι οποίοι συχνά φτάνουν τις 60.000!). Η βασίλισσα είναι εντυπωσιακά μεγαλύτερη από τις υπόλοιπες (και η μόνη θηλυκιά με γεννητικά όργανα), ζει περίπου 5 χρόνια (τεράστιο χρονικό διάστημα για έντομο, όταν μάλιστα οι υπόλοιπες «όμοιές» της ζουν το πολύ 3 μήνες) και γεννάει καθημερινά περίπου 2500 αυγά προκειμένου να διατηρεί τον πληθυσμό της κυψέλης στα κανονικά του επίπεδα.
Συνυπεύθυνος για τα αυγά αυτά είναι ο επόμενος κάτοικος της κυψέλης, ο κηφήνας, που η βασική του αποστολή είναι ακριβώς η γονιμοποίηση της βασίλισσας. Οι κηφήνες είναι λίγοι (ίσα-ίσα όσοι χρειάζονται με τη λογική της φύσης ώστε να διασφαλίζεται η γονιμοποίηση της βασίλισσας και να υπάρχει και μια κατάσταση «ανταγωνισμού», ώστε να λειτουργεί και η διαδικασία της φυσικής επιλογής του ισχυρότερου στη γονιμοποίηση της βασίλισσας).
Αποτέλεσμα του ζευγαρώματος αυτού είναι οι «εργάτριες», το 95% του πληθυσμού του μελισσιού. Πρόκειται για θηλυκές μέλισσες, χωρίς σύστημα αναπαραγωγής που αναλόγως της ηλικίας τους και των αναγκών της κυψέλης, μοιράζονται - σε απόλυτη ομοφωνία – όλες τις εργασίες.
Ταξιδεύουν καθημερινά 10 – 12 φορές έξω από την κυψέλη, προκειμένου να συλλέξουν γύρη και νέκταρ. Σε κάθε τους ταξίδι επισκέπτονται περίπου 300 άνθη και φέρουν τελικά πίσω στην κυψέλη περίπου 0,03 gr νέκταρ που παραδίδουν σε άλλες εργάτριες μέλισσες, οι οποίες έχουν σαν καθήκον να αφυγράνουν το νέκταρ (με μια μηχανική διαδικασία) και να το αποθηκεύσουν στα κελιά της κηρήθρας. Εύκολα μπορεί κανείς να υπολογίσει ότι για να φάμε μία κουταλιά μέλι χρειάζεται να δουλέψουν για όλη τους τη ζωή 12 - 14 μέλισσες, χωρίς να υπολογίσουμε αυτές που βοηθούν στην αφύγρανση.
Περιποιούνται και ταΐζουν (στο στόμα) τη βασίλισσα αλλά και το γόνο (τις αδερφές τους).
Διατηρούν την κυψέλη καθαρή, αποστειρωμένη (με την πρόπολη, το φάρμακο που συνθέτουν οι ίδιες) και ρυθμίζουν τη θερμοκρασία και την υγρασία της («στήνοντας» ένα φυσικό air condition με ειδικές κινήσεις των φτερών τους στην είσοδό της) ώστε οι συνθήκες να είναι οι ιδανικές για να μεγαλώσουν τα μωρά τους και να αποθηκεύσουν τα τρόφιμά τους.
Αμύνονται μέχρις εσχάτων (πολλοί από εμάς το έχουμε κυριολεκτικά «νιώσει στο πετσί μας») όταν αισθανθούν ότι η κυψέλη κινδυνεύει. Αυτό είναι και άλλη μια απόδειξη της συλλογικότητας που χαρακτηρίζει τη μέλισσα αφού το «εγώ» της φαίνεται να μην υπάρχει και μάλλον αισθάνεται μέρος του υπερ-οργανισμού που λέγεται «μελίσσι».
Χτίζουν με το κερί που εκκρίνουν οι αδένες τους όλη την αποθήκη τους (την κηρήθρα), της οποίας το εξάγωνο σχήμα προκαλεί τους σύγχρονους αρχιτέκτονες, αφού έχει αποδειχθεί ότι έτσι χρειάζεται η μικρότερη κατανάλωση υλικού (κεριού) που όμως ταυτόχρονα δίνει τη μέγιστη χωρητικότητα της αποθήκης και τη μέγιστη σταθερότητα του οικοδομήματος!
Και φυσικά, επειδή δε γίνεται να συνεργάζεσαι με κάποιον χωρίς επικοινωνία, μιλάνε μεταξύ τους με τον «χορό των μελισσών». Ένα συνδυασμό από κινήσεις των φτερών και βηματισμούς σε ευθείες και ημικύκλια μέσα από τα οποία παραδείγματος χάριν η μέλισσα – ανιχνευτής εξηγεί στις υπόλοιπες που βρίσκεται η τροφή σε σχέση με την κυψέλη!
Έτσι κατορθώνουν και συντονίζουν τις δραστηριότητές τους και πέρα από τη βοήθεια που παρέχουν στη φύση, μας δίνουν τα υπέροχα, θρεπτικά αλλά και θεραπευτικά προϊόντα τους. Είναι προφανές ότι 100.000.000 χρόνια εξέλιξης και ομαδικής εργασίας κάνουν θαύματα!
Δημήτρης Σελιανάκης - Ειδικός μελισσοκόμος
Ιστορία της μελισσοθεραπείας
Δεν θα ήταν λάθος να ισχυριστούμε πως η ιστορία της μελισσοθεραπείας ξεκινά στην ουσία από τότε που ο πρωτόγονος άνθρωπος άρχισε να καταναλώνει τα προϊόντα των μελισσών και να δέχεται τα κεντρίσματά τους. Η πρώτη όμως γραπτή μαρτυρία για τη χρήση των προϊόντων της μέλισσας για θεραπευτικούς σκοπούς ανάγεται στο 2100 π.Χ. και αφορά σε μια συνταγή, γραμμένη με σφηνοειδή γραφή σε μια πήλινη πινακίδα των Σουμερίων, που βρέθηκε στην κοιλάδα του Ευφράτη. Η συνταγή αναφέρεται σε εξωτερική χρήση του μελιού μαζί με άλλα συστατικά για τη θεραπεία μάλλον μιας μόλυνσης.
Μεταξύ 1.900 και 1.350 π.Χ., τοποθετούνται επτά συνολικά αιγυπτιακοί πάπυροι, οι οποίοι εμπεριέχουν πλήθος ιατρικών συνταγών για πολλές ασθένειες με τη χρήση μελιού και κεριού. Σημαντικότερος εξ αυτών ο “Ebers” (1550 π.Χ.), ένα ιατρικό εγχειρίδιο που περιέχει 147 συνταγές με μέλι για εξωτερική χρήση, 102 για εσωτερική και αρκετές ακόμη που περιλαμβάνουν κερί. Οι Αρχαίοι Αιγύπτιοι γνώριζαν επίσης και χρησιμοποιούσαν την πρόπολη, την οποία ονόμαζαν «μαύρο κερί». Παρασκεύαζαν και το περίφημο «κύφι», ένα είδος θυμιάματος ή αρώματος στη σύνθεση του οποίου έπαιρνε μέρος και το μέλι και το οποίο χρησιμοποιούνταν για ιατρικούς και μαγικούς σκοπούς.
Πολλές από τις χρήσεις των προϊόντων της μέλισσας της αιγυπτιακής ιατρικής και κυρίως αυτές που αφορούν σε εσωτερική (από το στόμα) χρήση επαναλαμβάνονται σε αρχαιοελληνικά και λατινικά κείμενα. Οι Αρχαίοι Έλληνες και οι Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν, εκτός του μελιού, του κεριού και τις πρόπολης, για θεραπευτικούς σκοπούς και το δηλητήριο της μέλισσας. Διάφορα αλκοολούχα ποτά, που παρασκευάζονταν με βάση το μέλι, όπως το υδρόμελι, το οξύμελι, το οινόμελι, το ομφακόμελι, το μελίκρατον κ.α. προτείνονταν επίσης για ορισμένες θεραπείες από τον Ιπποκράτη, τον Διοσκουρίδη, την Ιατρική Σχολή της Κνίδου και τον Γαληνό.
Στοιχεία μελισσοθεραπείας αντλούμε και από τους Ελληνικούς παπύρους που ανακαλύφθηκαν στην Αίγυπτο. Το μέλι εμφανίζεται σε συνταγές οφθαλμολογίας και μάλιστα το αττικό μέλι είναι αυτό που συστήνεται τόσο για την επάλειψη των οφθαλμών, όσο και σε θεραπευτικές αγωγές στοματολογίας, δερματολογίας, γυναικολογίας, στην καταπολέμηση της ωτίτιδας και των ρινικών λοιμώξεων. Άλλες φαρμακευτικές συνταγές συστήνουν τη χρήση «Αττικού ή Ποντικού μέλιτος», ενώ σε κατάλογο φαρμακευτικών προϊόντων μνημονεύεται μέλι από την Κρήτη και τα Θεάγγελα. Αντιθέτως, το αιγυπτιακό μέλι δεν έχαιρε ιδιαίτερης εκτίμησης. Κατά τον Πλίνιο, το «θαυματουργό» Κρητικό μέλι θεωρούνταν άριστο ιατρικό συστατικό, ενώ σύμφωνα με τον Αιλιανό το μέλι του Πόντου, που αναφέρεται και ως «μαινόμενον μέλι» (τρελόμελο), θεραπεύει την επιληψία. Φαίνεται πως οι αρχαίοι, αιώνες πριν η σύγχρονη έρευνα το αποδείξει, γνώριζαν πως ορισμένα είδη μελιού έχουν πολύ καλύτερα αποτελέσματα χρησιμοποιούμενα για συγκεκριμένους θεραπευτικούς σκοπούς απ’ ότι άλλα.
Στην Κίνα από το 200 π.Χ. και μετά υπάρχουν αρκετές γραπτές μαρτυρίες ιατρικών συνταγών που περιλαμβάνουν πολλά από τα προϊόντα της μέλισσας (το μέλι, το κερί, τη γύρη και το κεντρί).
Στη βυζαντινή και μεταβυζαντινή εποχή το μέλι, το κερί και βεβαίως τα ποτά που παρασκευάζονται από το πρώτο, χρησιμοποιούνταν κατά κόρον στην ιατρική πρακτική των σπουδαιότερων γιατρών της περιόδου, όπως ο Ορειβάσιος, ο Νικόλαος Μυρεψός, ο οποίος σε ορισμένες συνταγές προτείνει τη χρήση αττικού μελιού, ο Ιωάννης Ακτουάριος και αργότερα ο Ισαάκ Ταξιώτης και ο Διονύσιος Πύρρος. Στη μεσαιωνική και αναγεννησιακή Δύση εφαρμοζόταν επίσης μελισσοθεραπεία και είναι γνωστή η θεραπεία του Καρλομάγνου από την ουρική αρθρίτιδα από την οποία υπέφερε, με τη βοήθεια του δηλητηρίου των μελισσών.
Δεν θα πρέπει τέλος να ξεχνάμε και τη λαϊκή ιατρική, που στην Ελλάδα τουλάχιστον, χρησιμοποιούσε πολύ συχνά το μέλι, το κερί και την πρόπολη σε διάφορες περιπτώσεις, όπως σε πληγές, εγκαύματα, αρθρίτιδες, δερματικές παθήσεις, στοματίτιδες, κρυώματα, βήχα, άφθες του στόματος, για να αναφέρουμε μόνο μερικές.
Γιώργος Μαυροφρύδης
Αρχαιολόγος, Μελισσοκόμος
Μέλισσα: ο ιπτάμενος θεραπευτής
Οι θεραπευτικές δράσεις προϊόντων των μελισσών μέσα από βιοϊατρική έρευνα και κλινική εργασία.
Τα προϊόντα των μελισσών προσφέρονται για τη θεραπεία περισσότερων από 500 συμπτωμάτων, ασθενειών ή συνδρόμων.
Μέλι Το μέλι από την αρχαιότητα ήταν γνωστό και ως «επίδεσμος τραυμάτων». Παραδοσιακά χρησιμοποιείται και σε άλλους τομείς της ιατρικής. Στις μέρες μας αναπτύσσονται και νέες χρήσεις, βασισμένες στις αντιμικροβιακές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες του μελιού. Υπάρχουν ισχυρά στοιχεία που προέρχονται από τη βιοϊατρική έρευνα και κλινική εργασία και αφορούν στη χρήση του μελιού για:
• Πρόληψη γαστρίτιδας και γαστρικών ελκών που προκαλούνται από το οινόπνευμα και τα μη στεροειδή, αντιφλεγμονώδη φάρμακα, καθώς και ανακούφιση του προκαλούμενου από αυτά άλγους. Ιδιαίτερα για το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού, οι δοκιμές που έγιναν στο Centre Hospitalier Universitaire de Limoges, έδειξαν ότι το μέλι θυμαριού συμβάλλει στην ολοκληρωτική καταστροφή των αποικιών του. Στα μέλια με υψηλή αντιβακτηριακή δράση κατατάσσεται και το μέλι «Manuka» που έχει εγκριθεί ως φάρμακο στη Νέα Ζηλανδία, καθώς περιέχει ισχυρές ενώσεις, οι οποίες, σύμφωνα και με τους ειδικούς, δρουν κατά του ελικοβακτηρίδιου του πυλωρού.
• Δείγματα μελιού από βιότοπους στα περίχωρα της Ρώμης, αναλύθηκαν μετά από ειδική διαδικασία (διήθησης, διάλυσης). Οι ταυτοποιηθείσες ενώσεις αξιολογήθηκαν όσον αφορά στην επίδρασή τους σε in vitro Β16 καρκινικές κυτταρικές σειρές. Η παραπάνω εργασία που έγινε στο Τμήμα βιολογίας του Πανεπιστημίου της Ρώμης «Tor Vergata», έδειξε ότι η ένωση 5,7 διμεθοξυκουμαρίνη (5,7-dmoc) που βρέθηκε σε όλα τα μέλια, έχει σημαντική αντιπολλαπλασιαστική δράση όσον αφορά στην ανάπτυξη των Β16 καρκινικών κυτταρικών σειρών.
• Θεραπεία με κολλύριο που περιείχε 20% μέλι σε ασθενείς με κερατοπάθεια στο Ιατρικό Πανεπιστήμιο της Λιθουανίας, είχε ως αποτέλεσμα τη βελτίωση των οφθαλμολογικών αλλαγών.
• Τα τελευταία πέντε χρόνια διεξάγονται πειράματα σε ελληνικά ερευνητικά ιδρύματα. Το Πανεπιστήμιο Αθηνών, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, ανακοίνωσαν τα αποτελέσματα των ερευνών τους που αφορούν:
α) Στη δράση του μελιού ενάντια σε βακτηριακά στελέχη (σταφυλόκοκκος, κολοβακτηρίδιο, κλεψιέλλα, ψευδομονάδα κ.α.) και 3 ανθρωπογόνων μυκήτων του γένους Candida. Τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας ήταν πολύ ενδιαφέροντα, αφού η εμφανιζόμενη θεραπευτική δράση του μελιού, συγκρίνεται και αποδεικνύεται σχεδόν ισότιμη με τη δράση των αντιβιοτικών που χρησιμοποιήθηκαν ως μάρτυρες.
β) Ενδιαφέροντα ήταν και τα αποτελέσματα της έρευνας που έδειξε ότι το μέλι έλατου Βιτύνας και Καρπενησίου, το μέλι πεύκου Ευβοίας και το μέλι από πορτοκαλιές Λακωνίας, εμφάνισαν εξαιρετικά υψηλή προστατευτική δράση στο κυτταρικό DNA, άρα και πολύ καλή αντιοξειδωτική δράση.
Πρόπολη
Η Πρόπολη είναι μια ρητινώδης ύλη που παράγουν οι μέλισσες και χρησιμοποιείται και αυτή από τον άνθρωπο ως φάρμακο εδώ και πολλές χιλιετίες. Στη φυσική της κατάσταση δεν απορροφάται εύκολα από το ανθρώπινο σώμα. Στις μέρες μας η ανάπτυξη ενός υδατικού γαλακτώματος πρόπολης, χωρίς την απώλεια οποιουδήποτε συστατικού της, συνεισέφερε στη διεύρυνση της κλινικής έρευνας, καθώς και στην ευελιξία παραγωγής της και επιτρέπει στον κλινικό γιατρό ή ασθενή να αναμιγνύει προσαρμοσμένα παρασκευάσματα με εξατομικευμένα επίπεδα δοσολογίας.
Η πρόπολη ελκύει την προσοχή των σύγχρονων επιστημόνων και όλο και πιο συχνά ερευνητές και νοσοκομειακοί γιατροί από όλο τον κόσμο ανακαλύπτουν νέες ιδιότητες και ενδείξεις για αυτό το φυσικό προϊόν. Έχει πολύπλοκη σύνθεση με περισσότερα από 500 συστατικά. Χρησιμοποιείται παγκοσμίως σε χιλιάδες φαρμακεία, ιατρικά γραφεία, κλινικές για ανθρώπους και ζώα, σε πειραματικά εργαστήρια κ.λ.π.
Στο πλαίσιο της έρευνας που διεξήγαγε το Πανεπιστήμιο Αθηνών σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, ελέγχθηκαν δείγματα πρόπολης καθώς και οι απομονωμένες ουσίες τους και αποδείχθηκε η υψηλή αντιμικροβιακή τους δράση στα βακτήρια της στοματικής κοιλότητας και η δράση τους έναντι του ζωοπαθογόνου βακτηρίου Listeria monocytogenes που είναι υπεύθυνο για τροφολοιμώξεις. Το πλέον ενδιαφέρον εύρημα είναι ότι αρκετά από τα συστατικά της πρόπολης εμφανίζουν κυτταροτοξικότητα έναντι καρκινικών κυττάρων, ενώ είναι αδρανή έναντι των φυσιολογικών. Η μελέτη αυτή στο σύνολό της αφήνει να διαφανεί ότι η ελληνική πρόπολη λόγω της πλούσιας ελληνικής χλωρίδας, φαίνεται να κατακτά προνομιακή θέση ως προς τη χημική της σύσταση στο διεθνή χώρο.
Ο κατάλογος των ιδιοτήτων της πρόπολης χάρις στις οποίες έχει χρησιμοποιηθεί ως θεραπευτικό μέσον είναι μακρύς, αφού χρησιμοποιείται στην οδοντιατρική, την ωτορινολαρυγγολογία, την οφθαλμολογία, τις μολυσματικές ασθένειες, στην πνευμονολογία, σε ασθένειες του πεπτικού συστήματος, στη γυναικολογία, τη δερματολογία, στην ακτινολογία και ακτινοθεραπεία, στην ογκολογία κ.α.
Κερί μελισσών
Το κερί μελισσών έχει κάποιες ενδιαφέρουσες ιδιότητες που είναι σημαντικές για τους ειδικούς της μελισσοθεραπείας. Αυτές οι ιδιότητες σχετίζονται άμεσα με τις ουσίες που περιέχονται στο κερί μελισσών, αλλά και με το γεγονός ότι οι μέλισσες προσθέτουν πολύ μικρές ποσότητες πρόπολης μέσα σε κάθε κελί της κηρύθρας, ειδικά σε εκείνα που αρχικά κατασκευάζονται για τις προνύμφες. Έτσι μπορούμε να πούμε ότι το κερί μελισσών είναι ένα είδος «μίνι πρόπολης», με παρόμοια αλλά πολύ λιγότερο έντονα αποτελέσματα.
Οι ιδιότητες του κεριού των μελισσών, τις οποίες επωφελήθηκαν οι επιστήμονες για να παράγουν προϊόντα για εξωτερική χρήση είναι: αντισηπτικές, μαλακτικές, αντιφλεγμονώδεις, επουλωτικές. Έτσι χρησιμοποιείται εξωτερικά για: οσφυϊκούς και πόνους πλάτης (σε συνδυασμό με πρόπολη), αρθρίτιδα, ακμή και για καλλυντική χρήση. Εσωτερικά χρησιμοποιείται σε πυρετό εκ χόρτου (κάλυμμα), διαταραχές ούλων (κάλυμμα), δυσκοιλιότητα.
Ψωμί μελισσών
Το ψωμί μελισσών είναι προχωνευμένη γύρη μελισσών που χρησιμοποιείται για τη σίτιση ολόκληρης της αποικίας και κυρίως των προνυμφών, των «παιδιών» δηλαδή των μελισσών. Αυτό μας κάνει να δεχτούμε εύκολα ότι αυτό το εξαιρετικά σύνθετο προϊόν πρέπει να το δίνουμε και στα παιδιά μας.
Μια γενική ένδειξη για το ψωμί μελισσών είναι ότι είναι κατάλληλο για εκείνους που έχουν μία ή περισσότερες κύριες ασθένειες (για παράδειγμα, διαταραχές της πεπτικής οδού ή έλκη και όγκους και κίρρωση κ.λ.π.) και κατά συνέπεια δεν είναι ικανοί να αφομοιώσουν τη «σκληρή» γύρη των μελισσών.
Το ψωμί μελισσών που έχει ξινότερη γεύση, η οποία οφείλεται στη συγκεκριμένη ζύμωση που πραγματοποιείται στις κηρήθρες της γύρης, είναι καλύτερο από τη γύρη για όλες τις ασθένειες που σχετίζονται με το ήπαρ και τις λειτουργίες του.
Στην παραδοσιακή Κινέζικη Ιατρική, η ξινή γεύση υποκινεί την ενέργεια Ki του στοιχείου του ξύλου, βοηθώντας κατά συνέπεια τη λειτουργία των ακόλουθων φυσικών και διανοητικών διεργασιών: ήπαρ, χοληδόχος κύστη, μύες (λείοι, γραμμωτοί, καρδιακοί) και τένοντες, μάτια, φαντασία, δημιουργικότητα, αναγέννηση, αναζωογόνηση.
Το ψωμί μελισσών έχει παρόμοιες ιδιότητες με τη γύρη μελισσών, αφού η γύρη είναι σημαντικό συστατικό του. Όμως, επειδή το ψωμί μελισσών περιέχει και μικρές ποσότητες μελιού και κυρίως επειδή η μεγάλη πλειοψηφία των κόκκων γύρης είναι «ανοιχτοί», η ικανότητα πέψης του ψωμιού μελισσών θεωρείται υψηλότερη της γύρης. Καθώς η γύρη θεωρείται σημαντική θρεπτική ουσία, μπορούμε να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι το ψωμί μελισσών είναι καλύτερο από τη γύρη, όσον αφορά στη διατροφή. Επίσης είναι καλύτερο ως αντι-αιμορραγικό γιατί περιέχει περισσότερη βιταμίνη Κ από τη γύρη. (Τα παραπάνω στοιχεία αποτελούν μέρος των εισηγήσεων ειδικών επιστημόνων στο 1ο Διεθνές Forum για τη Μελισσοθεραπεία που έγινε στην Αθήνα στο τέλος του 2006. Στο συνέδριο αυτό δόθηκε η δυνατότητα στους παρευρεθέντες να γνωρίσουν τις ευεργετικές επιδράσεις των προϊόντων της μέλισσας στη βελτίωση των υπηρεσιών υγείας και της ποιότητας ζωής.)
Νίκη Τσέκου
Βιβλιογραφία
1. Περί ύλης Ιατρικής , Διοσκουρίδου
2. Chinese Herbal Medicine, Liou Gongwang
3. Περί διαίτης Α΄, Ιπποκράτους
4. Apimondia, prof, Roche Domerego
5. Περί φύσεως ανθρώπου, Ιπποκράτους
6. Alternative Medicine, τεύχος 6
Χρήστος Μπουκουβάλας - Θεραπευτής – βελονιστής
Ακαδημία Αρχαίας Ελληνικής και Κινέζικης Παραδοσιακής ιατρικής σε συνεργασία με το Επιστημονικό Κέντρο Μελισσοθεραπείας
https://ygeiaerwtaspsyxikhygeia.blogspot.com/ -  Επιτρέπεται η αναδημοσίευση του περιεχομένου της ιστοσελίδας εφόσον αναφέρεται ευκρινώς η πηγή του και υπάρχει ενεργός σύνδεσμος (link ). Νόμος 2121/1993 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα.
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ
Ορισμένα αναρτώμενα από το διαδίκτυο κείμενα ή εικόνες (με σχετική σημείωση της πηγής), θεωρούμε ότι είναι δημόσια. Αν υπάρχουν δικαιώματα συγγραφέων, παρακαλούμε ενημερώστε μας για να τα αφαιρέσουμε. Επίσης σημειώνεται ότι οι απόψεις του ιστολόγιου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου. Για τα άρθρα που δημοσιεύονται εδώ, ουδεμία ευθύνη εκ του νόμου φέρουμε καθώς απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των συντακτών τους και δεν δεσμεύουν καθ’ οιονδήποτε τρόπο το ιστολόγιο.